Afl. 52 Stemmingswisselingen

In deze les bespreek ik de pijn van stemmingswisselingen. Als je niet begrijpt waar je plotselinge somberheid vandaan komt ben je geneigd om deze te veroordelen. Waarom kan je nou niet gewoon van je leven genieten?

Maar pijn die je veroordeelt of negeert duurt langer, wordt groter of leidt tot vluchtgedrag zoals overeten, waarna je opnieuw bij diezelfde pijn uitkomt. Je legt hier alleen tijdelijk een ander laagje overheen. Soms kan het overeten wat je doet daarna alle aandacht krijgen alsof het overeten al die tijd al het probleem was. Maar overeten was het lapmiddel. Niet de aanleiding.

In haar boek De Keuze, geeft Auschwitz overlevende dr. Edith Eger haar perspectief op slachtofferschap en geestelijke pijn waarmee we onszelf beter kunnen begrijpen en helpen, ook met de ogenschijnlijk onverklaarbare pijn van stemmingswisselingen.

Ik heb zowel vanuit mijn persoonlijke ervaring als die van coach, geleerd dat een systeem pas kan veranderen nadat het wordt begrepen. Stemmingswisselingen zijn ook een systeem. Een emotioneel en mentaal systeem. Zodra je de oordelen over je stemmingswisselingen loslaat kan je dit systeem gaan begrijpen en positief beïnvloeden.

---

Wat je ontdekt:

• Waarom stemmingswisselingen aanleiding zijn tot overeten.
• Het perspectief van dokter Edith Eger op oordelen over geestelijke pijn.
• Waarom het veroordelen van je pijn jou tot slachtoffer maakt.
• Hoe compassie voor je stemmingswisselingen de deur opent naar het beïnvloeden van dit systeem.

---

 

Transcript Afl. 52

Hallo, hallo, hoe gaat het met je? Met mij gaat het meer dan goed. En ik nodig je uit voor mijn fonkelnieuwe online workshop in zes stappen slank! Ik geef deze nieuwe workshop aanstaande zaterdag op 17 oktober om 14:00. Meld je aan voor deze workshop, want ik ga je mijn gouden formule geven voor het oplossen van je strijd met eten en afvallen zonder dieet. Als je een vrouw wilt worden die gewoon het hele jaar door slank is en geen strijd met eten ervaart, ongeacht de ups en downs van haar leven. Dus ook als er een tweede lockdown komt. Ja, en je wilt dan niet vervallen in overeten, ongeacht de stressoren in je leven. Dan wil je die fijne relatie met eten gaan creëren en aanstaande zaterdag, in zes stappen slank, leg ik je precies uit hoe je dat voor elkaar krijgt en hoe je die fijne relatie met eten creëert. En dat maakt deze workshop meer dan je tijd waard. Aanmelden kan via etenslessen.com. Kijk in mijn menubalk naar Workshop Afvallen zonder dieet en bestel je ticket vandaag nog. Je bent hartstikke welkom, wordt een fantastische zaterdagmiddag. Aanstaande. Op 17 oktober.

DE LES

En dan deze les. Ik wil het met je hebben over de pijn van stemmingswisselingen. Stemmingswisselingen kunnen absoluut een aanleiding zijn om te overeten en vaak omdat ze door onszelf of onze omgeving niet goed worden begrepen. En als er iets is wat ik als coach heb geleerd, zowel vanuit mijn eigen persoonlijke ervaring als het ondersteunen van mijn cliënten, is het wel dat een systeem pas kan veranderen nadat het wordt begrepen. Stemmingswisselingen zijn ook een systeem. Een emotioneel en mentaal systeem waar naar ik aanneem je hormonen en neurotransmitters waarschijnlijk ook een rol spelen.

Ik heb vanaf mijn tienerjaren veel last gehad van stemmingswisselingen en ze veroorzaakte een pijn die ik niet kon verklaren. Wat die pijn alleen maar groter maakte.

Mijn stemmingen bewogen zich vaak tussen uitersten heen en weer. Ik kon echt waanzinnig vrolijk zijn, helemaal uitgelaten en euforisch. Maar ook in intens somber en neerslachtig. En ik bewoog continu tussen beide heen en weer. En omdat ik hier geen verklaring voor had. Ik was toen ook niet bekend met de term. Achteraf kon ik zien dat dat is wat het was. Omdat ik er geen verklaring voor had en vond dat ik had geboft met alles wat ik in mijn leven had, sloeg mijn somberheid met de jaren om in op mijzelf gerichte woede. Ik werd kwaad op mezelf.

Een therapeut noemde dat imploderen. Als je explodeert, dan word je kwaad op alles om je heen, op je omgeving, iedereen om je heen. Als je implodeert, slaat die woede naar binnen toe en word je kwaad op jezelf. En ik werd kwaad op mezelf, omdat ik overat en het afvallen niet volhield. En kwaad omdat ik somber was en niet in staat om gewoon van mijn leven te genieten.

En telkens als ik vrolijk was, probeerde ik dit zo vast te houden. Ik wilde zo graag op die plek kunnen blijven, maar mijn vrolijkheid sloeg altijd weer om in het tegenovergestelde. Het leek soms…ik zei wel eens een keer tegen een therapeut: het is net als ik in de lift van het leven sta, dan passeer ik als de begane grond gewoon lekker in je vel zitten is. Dan passeer ik die begane grond altijd alleen maar op weg naar boven of naar beneden. Maar ik kan daar nooit uitstappen. Dus of ik ben aan het doorzakken naar die donkere kelder van somberheid en neerslachtigheid of op weg naar boven, naar euforie. Maar ik ga nooit gewoon lekker…hahaha…en dat heb ik echt heel lastig gevonden.

Inmiddels heb ik geen last meer van stemmingswisselingen, maar dat is nog maar vrij recent. Sinds een jaar of drie.

En ik moest ermee leren omgaan zonder overeten. En dat heeft mij heel veel groeimateriaal in handen gegeven. Als coach heeft het mij een capaciteit voor grote diepte gegeven. Ik weet hoe je geest getriggerd door associaties en vluchtige gedachten een afslag kan nemen waarmee je ineens op een pijnlijke plek kan uitkomen die daar gewoon echt niet om liegt. En ik weet ook dat je hier compassie voor zal moeten ontwikkelen van waaruit je dit systeem kan leren begrijpen.

Je ertoe verhouden en je weg uitvinden.

Het is een gewone doordeweekse dag, helemaal niets aan de hand. Je wilt gewoon je werk doen en ineens kruipt er een somberheid op, een donker gevoel. En als je op zoek gaat, kan je uiteindelijk altijd de gedachte vinden die hiervoor de aanleiding zijn geweest. Maar zelfs over die aanleiding zou je als buitenstaander je schouders op kunnen halen en denken: ja, maar zo erg is dat toch niet? Of: ja, maar dit is toch niets nieuws. En dat is nou precies een van de kenmerken van een stemmingswisselingen. De aanleiding lijkt uit verhouding of onverklaarbaar en dat maakt het lastig voor jezelf om te weten wat je ermee aan moet.

Maar niet alleen dat. Het kan het ook lastig maken om compassie voor jezelf te voelen. We zijn geneigd om pijn alleen te legitimeren en op te vangen als deze logischerwijs voor ons klopt en daarmee bestaansrecht heeft.

Zoals wanneer je net te horen hebt gekregen dat je wordt ontslagen of wanneer je huisdier hebt moeten laten inslapen. Maar elke pijn heeft bestaansrecht. En pijn die genegeerd of gediskwalificeerd wordt, duurt langer, wordt groter of leidt tot vluchtgedrag zoals overeten, waarna je natuurlijk opnieuw bij diezelfde pijn uitkomt. Er ligt alleen tijdelijk een ander laagje overheen en soms kan het overeten wat je doet om de pijn te ontvluchten daarna ook alle aandacht krijgen alsof het overeten al die tijd het probleem al was. Maar overeten was alleen maar het lapmiddel, niet de aanleiding.

Ik ga een aantal passages met je delen uit een prachtige memoires van Edith Eqer. De keuze. Haar boek, ik heb het net uit, is het lezen echt meer dan waard. Onder andere door een heel bijzonder waardevol perspectief dat zij geeft op pijn, op een geestelijke pijn. Edith Eger heeft als zestienjarige balletdanseres Auschwitz overleefd en moest voor Josef Mengele dansen op de avond van haar aankomst in het concentratiekamp. Inmiddels is zij in de negentig en haar levensverhaal en levenswerk gaat over het verwerken van pijn, vergeving en geestelijke veerkracht. En Edith emigreerde na de oorlog naar Amerika, waar zij op latere leeftijd psychologie studeerde en is gaan werken als klinisch therapeute. En ik wil een aantal passages met je delen en aan je voorlezen en in deze eerste geeft zij haar mening over pijn:

Ik wil ook zeggen dat er geen hiërarchie is in lijden. Het is niet zo dat mijn pijn erger of minder erg is dan die van jou. Er bestaat geen grafiek waarop we de relatieve belangrijkheid van het ene leed met het andere kunnen vergelijken. Mensen zeggen wel eens tegen me: ik heb het soms best moeilijk in mijn leven, maar ik mag niet klagen. Ik heb Auschwitz niet meegemaakt. Dat soort vergelijkingen kunnen ertoe leiden dat we ons eigen lijden bagatelliseren of als minder belangrijk afdoen. Een overlevende zijn, iemand die weer opbloeit, vereist volledige acceptatie van wat er was en wat er is.

Als we onze pijn bagatelliseren of onszelf straffen omdat we ons verloren, geïsoleerd of bang voelen vanwege de uitdagingen in ons leven, hoe onbetekenend deze uitdagingen ook mogen zijn voor anderen, dan kiezen we nog steeds voor de slachtofferrol.

We zien onze keuzes niet. We veroordelen onszelf. Ik wil niet dat je mijn verhaal leest en zegt: mijn lijden is minder belangrijk. Ik wil dat je mijn verhaal leest en zegt: als zij het kan, dan kan ik het ook. Op een ochtend had ik twee patiënten achter elkaar. Allebei waren moeder en in de veertig. De eerste vrouw had een dochter die leed aan hemofilie en die stervende was. Het grootste deel van de afspraak zat ze te huilen en vroeg ze zich af waarom God het leven van haar kind wegnam. Het deed me veel pijn, deze vrouw zo te zien. Ze wijdde zich geheel aan de zorg voor haar dochter en was kapot van het op handen zijnde verlies. Ze was boos, ze was verdrietig en ze wist niet of ze de pijn kon overleven. De andere patiënt kwam net van de golfclub, niet van het ziekenhuis. Zij bracht ook het merendeel van het uur huilend door. Ze was overstuur omdat haar nieuwe Cadillac, die zojuist was afgeleverd, niet de juiste kleur geel had. Oppervlakkig gezien leek haar probleem kleinzielig, helemaal als je het vergeleken met het verdriet dat mijn patiënt ervoor had gehad over haar kind dat op sterven lag.

Maar ik wist genoeg over haar om te begrijpen dat haar tranen van teleurstelling over de kleur van haar auto in werkelijkheid tranen waren over de grotere dingen in haar leven die niet zo hadden uitgepakt als ze had gehoopt. Ze zat gevangen in een eenzaam huwelijk, had een zoon die van de zoveelste school was getrapt en ze had haar hoop op een carrière opgegeven om meer beschikbaar te zijn voor haar man en kind.

Vaak staat het kleine verdriet in ons leven symbool voor het grotere verdriet. De schijnbaar onbetekenende zorgen vertegenwoordigen een grotere pijn.

Ik besefte die dag hoeveel deze twee patiënten die zo verschillend leken, gemeen hadden met elkaar en met alle andere mensen overal ter wereld. Beide vrouwen reageerden op hun situatie waar ze geen vat op hadden en waarbij hun verwachtingen in de war waren geschopt. Beiden hadden het moeilijk en hadden pijn omdat iets niet liep zoals ze wilden of niet was wat ze ervan hadden verwacht. Allebei probeerden ze zich te verzoenen met de situatie zoals ze was en hoe zij dachten dat ze had moeten zijn. De pijn van beide vrouwen was echt. Beiden zaten gevangen in menselijk drama. Ze bevonden zich in een situatie die ze niet hadden kunnen voorzien en waarop ze zich niet voorbereid voelden. Beide vrouwen verdienden mijn medeleven. Beiden hadden de potentie om te genezen. Beide vrouwen, net als alle andere mensen, konden kiezen welke houding ze aannamen en welke acties ze zouden ondernemen om van een slachtoffer in een overlevende te veranderen, zelfs als hun omstandigheden hetzelfde bleven. Overlevenden hebben geen tijd om zich af te vragen waarom ik. Voor overlevenden is de enige relevante vraag: wat doen we nu?

Ik weet niet wat je voelde bij het luisteren naar deze passage, maar maakte op mij grote indruk. Ik vond het zo bijzonder wat zij hier aanstipt. Dat het kan altijd erger is, is een hele goeie manier om jezelf te ondersteunen. Maar als het iets is wat je tegen jezelf zegt om je eigen gevoelens te negeren, dan help je jezelf niet.

En wat ze hier ook zegt, en dat is een hele grote eyeopeners voor mij geweest, is dat als we onze pijn veroordelen of bagatelliseren, wij onszelf tot slachtoffer maken. Zo had ik er nog niet eerder over nagedacht en ik heb dit idee meerdere keren gelezen om het echt even heel goed tot me door te laten dringen. Mijn definitie van slachtofferschap zoals ik die ooit heb geleerd, is dat slachtofferschap betekent dat je een ander of je omstandigheden als de oorzaak van je pijn aanwijst en dit als excuus gebruikt om geen verantwoordelijkheid voor je gevoelens te nemen en voor het oplossen van je pijn. Dat was mijn definitie van slachtofferschap zoals ik die kende, maar Edith reikt jou en mij hier iets heel waardevols aan wat wij hieraan toe kunnen voegen. Want wat zij zegt is dat kwaad op jezelf worden om de pijn die je voelt jou tot slachtoffer maakt van jezelf. En dat zie ik door het lezen van haar boek nu heel duidelijk, want ze heeft natuurlijk gelijk. Als je boos op jezelf wordt omdat je last hebt van stemmingswisselingen en de pijn die je daardoor moeilijk kan verklaren. De ogenschijnlijk onverklaarbare pijn die je voelt. En jezelf daarom afwijst, dan zet je jezelf natuurlijk in de kou en je maakt jezelf daarmee tot een slachtoffer van jou door jou.

En dat is natuurlijk ook geen verantwoordelijkheid nemen, want vanuit afwijzen kan je niet groeien.

En ik wist wel al dat boos op jezelf worden natuurlijk niet helpt, dat het niet productief is, maar ik had het nooit in verband gebracht met slachtofferschap. Ik heb het daarmee nooit eerder geassocieerd. Want ik zag dat streng worden voor jezelf, boos worden omdat je zo somber bent, terwijl je voor je gevoel alleen maar zoveel hebt om dankbaar voor te zijn. En het dus niet van jezelf pikken dat je jezelf voelt. Ik zag dat wel als: oké, niet productief, niet behulpzaam, maar geen slachtofferschap. Terwijl nu kan ik dat er wel inzien. Want je stelt je weliswaar niet hulpeloos op, maar die afwijzing die je zelf geeft, die maakt jou tot slachtoffer van jezelf. Zo goed om je dat te realiseren.

En vanuit die afwijzing kan je natuurlijk niet groeien en een systeem kan pas veranderen nadat het wordt begrepen. Om jezelf te leren begrijpen heb je compassie nodig. Je hebt aandacht nodig. Liefdevolle aandacht en afwijzing is natuurlijk het tegenovergestelde daarvan.

Dus ik weet niet wat jij voelde toen ze die twee patiëntes omschrijft. Met die verschillende aanleidingen. Ik weet niet of jij daarvan verontwaardiging bij voelde…het maakt dus niet uit wat het is.

Pijn is pijn. En of je die pijn zo direct kan duiden en de aanleiding ervan kan zien of de pijn heel duidelijk een ernstige aanleiding heeft, waarvan een ander ook zal zeggen: wat naar voor je. Of een ogenschijnlijk futiele aanleiding: pijn is pijn en wat zij hier zegt is om tot bloei te kunnen komen wil je jouw pijn altijd erkennen.

Compassie voor voelen en daarbij bruikbaar kunnen maken. En dat betekent dat je dus ook het systeem van je stemmingswisselingen dan vanuit compassie kunt gaan onderzoeken, leren kennen en je ertoe leren verhouden.

Ik lees nog een andere passage voor. Edith wordt na jaren na de oorlog uitgenodigd om in Duitsland een lezing te komen geven. En dit is voor haar natuurlijk heel spannend. Heel confronterend om naar het land te gaan waar ze de taal spreken waar ze al die traumatische ervaringen mee heeft opgedaan. Maar ze besluit toch om te gaan. Hoe spannend ze dit ook vindt. En brengt daarna een bezoek aan Auschwitz in Polen. En ze voelt dat ze op die plek haar trauma verder kan helen en gaat terug naar de plaats waar ze vlak na haar aankomst door Josef Mengele samen met haar zus Magda van haar moeder gescheiden wordt:

Ik draag de jas die ik op die ochtend in april heb aangetrokken. Ik ben slank en heb kleine borsten. Mijn haar is weggestoken onder een sjaal. Mijn moeder zegt weer verwijtend dat ik rechtop moet staan. Je bent een vrouw, geen kind, zegt ze. Er zit een reden achter haar gezeur. Ze wil dat ik mijn leeftijd uitdraag. 16 jaar en een paar maanden. Mijn overleving hangt ervan af. En toch weiger ik mijn moeders hand los te laten. De bewakers wijzen en duwen. We schuifelen voetje voor voetje vooruit in onze rij. Ik zie Mengele koude ogen vormen, het spleetje tussen zijn voortanden als hij grijnst. Hij dirigeert. Hij is een enthousiaste gastheer. Is er iemand ziek? Vraagt hij bezorgd. Boven de veertig, onder de veertien naar links, naar links. Dit is onze laatste kans om woorden te delen, om stilte te delen, om te omarmen. Deze keer weet ik dat dit het einde is en toch schiet ik weer tekort. Ik wil slechts dat mijn moeder naar me kijkt, mij geruststelt, naar me kijkt en nooit meer wegkijkt. Wat is deze behoefte die ik haar telkens in handen geeft? Dit onmogelijke iets wat ik wil. Het is nu onze beurt. Dokter Mengele heft zijn vinger is. Is zij je moeder of je zus? Vraagt hij. Ik houd mijn moeders hand stevig vast. Magda klampt zich aan haar andere kant vast. Hoewel geen van ons de betekenis weet van naar links of naar rechts gestuurd worden, heeft mijn moeder voorvoelt dat ik minimaal mijn leeftijd moet uitdragen, dat ik er oud genoeg uit moet zien om levend door de eerste selectie vrij te komen.

Haar haar is grijs, maar haar gezicht is zo glad als het mijne. Ze zou voor mijn zus door kunnen gaan, maar ik denk niet aan welk woord haar zou kunnen beschermen. Moeder of zus? Ik denk helemaal niet na. Ik voel alleen elke cel in mijn lichaam die van haar houdt, die haar nodig heeft. Ze is mijn moeder, mijn mama, mijn enige mama. Dus ik zeg het woord dat ik de rest van mijn leven heb geprobeerd uit mijn bewustzijn te bannen. Het woord dat ik weigerde me te herinneren tot vandaag. Moeder, antwoord ik. Zodra het woord mijn mond uit is, wil ik het alweer inslikken. Ik heb te laat de betekenis van de vraag beseft: is ze je moeder of je zus, zus, zus, zus wil ik schreeuwen! Mengele stuurt mijn moeder naar links. Ze volgt de jonge kinderen en de bejaarden, de vrouwen die zwanger zijn of die baby’s in hun armen houden. Ik wil haar volgen. Ik wil haar niet uit het oog verliezen. Ik begin op mijn moeder af te rennen, maar Mengele grijpt me bij mijn schouder. Je zult je moeder heel snel weer zien, zegt hij.

Hij duwt me naar rechts, naar Magda, naar de andere kant, naar het leven.

Als ik had geweten dat mijn moeder die dag zou sterven, had ik een ander woord gezegd of helemaal niet. Ik had haar kunnen volgen naar de douches en samen met haar kunnen sterven.

Ik had iets anders kunnen doen. Ik had meer kunnen doen. Dat geloof ik oprecht. En toch. Dit en toch is als een deur die opengaat. Hoe gemakkelijk kan een leven een litanie van schuld en spijt worden? Een lied waarvan het refrein zich telkens blijft herhalen met het onvermogen onszelf te vergeven.

Hoe gemakkelijk wordt het leven dat we niet hebben geleefd? Het enige leven dat we hoog schatten? Hoe gemakkelijk worden we verleid door de fantasie dat wij de touwtjes in handen hebben? Dat we altijd de controle hebben gehad? Dat de dingen die we hadden kunnen of moeten zeggen of doen de macht hebben als we ze alleen maar hadden gedaan of gezegd om de pijn weg te nemen, het lijden uit te wissen, het verdriet te laten verdwijnen. Hoe gemakkelijk blijven we vasthouden? Ons vastklampen aan de keuzes die we hadden kunnen of moeten maken? Had ik mijn moeder kunnen redden? Misschien? En ik zal de rest van mijn leven met die mogelijkheid moeten leven.

Ik kan mezelf geselen. Omdat ik de verkeerde keuze heb gemaakt. Dat is mijn privilege.

Of ik kan accepteren dat de belangrijkere keuze niet de keuze was die ik maakte toen ik honger had en doodsbang was toen we omgeven werden door honden, geweren en onzekerheid. Toen ik nog maar 16 jaar oud was. Het is de keuze die ik nu maak. De keuze om mezelf te accepteren, om wie ik ben.

Menselijk, niet perfect.

En de keuze om verantwoordelijkheid te nemen voor mijn eigen geluk, om mezelf mijn tekortkomingen te vergeven en mijn onschuld terug te winnen. Om op te houden met me af te vragen waaraan ik het verdiend heb om het overleefd te hebben. Om zo goed als ik kan te functioneren. Om mezelf te wijden aan het dienen van anderen, om alles te doen wat in mijn macht ligt, om mijn ouders te eren, om erop toe te zien dat ze niet voor niets overleden. Om mijn best te doen met mijn beperkte capaciteit, zodat toekomstige generaties niet zullen ervaren wat ik ervaren heb. Om nuttig te zijn, opgebruikt te worden, te overleven en op te bloeien, zodat ik elk moment kan gebruiken om de wereld een beetje mooier te maken.

Dit is zo mooi. Wat ze hier schrijft. Je kunt het gebruiken om jezelf kleiner te maken, maar ik zie wat zij hier doet als een groot geschenk wat ze aan ons geeft. Je kan het gebruiken om je eigen pijn verder in de grond te stampen en jezelf af te wijzen, maar dan heb je niet begrepen wat haar boodschap is. Zij zegt juist: als ik de keuze kan maken om mezelf te vergeven en tot bloei te komen, kan jij dat ook.

En ik weet dat je nu kan denken dat haar pijn gerechtvaardigd is en nobel en die van jou niet. Maar dat is nu juist haar boodschap. Als ik interpreteer wat ze schrijft, is haar boodschap dat alle pijn bestaansrecht heeft en dat als zij zich kan committeren aan tot bloei komen, jij je hier door kan laten inspireren en die keuze ook kan maken.

En als ik zeg dat je pijn er toch al is en door jou erkend en begrepen wil worden zodat je er verder mee kan, dan heb je iets in handen.

Stemmingswisselingen zijn je groeimateriaal. Ze zijn je werk. Het geeft je diepte en het maakt je rijp en rijk als je er gebruik van maakt en deze niet langer afwijst. Het leert je luisteren naar jezelf, compassie ontwikkelen. En geeft je daarmee meer om te delen met de wereld om je heen.

Wat pijn tot lijden reduceert en jou tot slachtoffer is je oordeel over je pijn. Dat is wat ons hier vertelt. En zodra je denkt dat je geen recht hebt op die pijn of dat die pijn je eigen schuld is, word jij het slachtoffer van jezelf. En dan is natuurlijk ook de stap naar overeten gauw gezet, want op die donkere plek heb je toch niks te verliezen, want je vindt dat je faalt, faalt in succesvol leven, faalt in gelukkig zijn.

En als je vindt dat je tekortschiet en je nu niet zo zou moeten voelen. Of denkt dat als je andere keuzes had gemaakt, alles er ook anders uit had gezien. En dat is gewoon niet waar. Er bestaat geen pijn vrije versie van jouw leven. Ook als je andere keuzes had gemaakt, had je pijn gevoeld. En het hoort bij je menselijke ervaring.

Ik denk dat dit echt iets is om over na te denken en deze lessen wilde ik specifiek deze eyeopeners aan je geven zonder het te gaan hebben over hoe kan je je dan leren verhouden tot stemmingswisselingen? Hoe kan je daarmee leren omgaan? Ik wilde het hier puur en alleen hebben over het loslaten van je oordelen daarover en te zien dat je jezelf daar anders mee tot slachtoffer maakt. En dat vind ik zo inspirerend aan dit prachtige boek. Gaat het lezen. De keuze van Edith Eger. Ga het lezen. Ik denk dat je er heel veel uit gaat halen en er net zo van gaat genieten als dat ik dat heb gedaan.

Ik spreek je volgende week weer tot dan. Bye.